Thông tin chi tiêt miêu tả cây dược liệu Rẻ quạt

 

1. Hình ảnh mô tả cây Rẻ quạt - Belamcanda chinensis

 Rẻ quạt; Xạ can; lưỡi đòng

Tên Khoa học: Belamcanda chinensis (L.) DC.
Tên tiếng Việt: Rẻ quạt; Xạ can; lưỡi đòng
Tên khác: Ixia chinensis L.;

Mô tả: Cây thảo sống dai. Thân rễ mọc bò. Thân nhỏ mang lá mọc thẳng đứng, dài tới 1m. Lá hình ngọn giáo dài, nơi có bẹ, mọc xen kẽ thành 2 vòng (lá xếp 2 dãy); gân lá song song. Cụm hoa có cuống dài 20-40cm. Hoa có cuống, bao hoa có 6 mảnh màu vàng da cam có đốm tía. Quả nang hình trứng, chứa nhiều hạt nhỏ hình cầu, màu xanh đen, bóng. 

2. Thông tin Dược Liệu

Bộ phận dùng:  Thân rễ - Rhizoma Belamcandae Chinensis. thường gọi là Xạ can, Thân và lá cũng được dùng.

Nơi sống và thu hái: Loài phân bố ở Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam. Philippin. Ở nước ta, cây mọc hoang và được trồng ở nhiều nơi làm cây cảnh và làm thuốc. Trồng bằng nhánh của thân rễ vào đầu mùa mưa. Thu hái thân rễ vào mùa thu hay quanh năm. Thân rễ có đốt ngắn màu vàng nhạt hoặc vàng nâu, ruột trắng thơm, cứng. Có thể dùng tươi (rửa sạch, giã với ít muối) hoặc rửa sạch phơi khô hay sấy khô, khi dùng ngâm nước vo gạo 1-2 ngày cho mềm, thái mỏng, phơi khô, dùng dần.

Thành phần hoá học: Trong thân rễ có glucosid và belamcandin, shekanin, tectoridin, iridin và irisflorentin.

Tính vị, tác dụng: Vị đắng, tính hàn; có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tán kết tiêu viêm, chỉ khái hóa đàm. Thân rễ và lá đều nhuận tràng, lợi tiêu hóa.

Công dụng, chỉ định và phối hợp: Thường dùng trị: 1. Viêm họng sưng đau, ho nhiều đờm rãi, kết đàm hạch; 2. Sang độc sưng đau; trong tai đau nhức, sưng amygdal, sưng vú, tắc tia sữa; 3. Ðại tiện không thông; 4. Ðau bụng khi thấy kinh. Dùng ngoài trị vết thương trẹo chân, rắn cắn, đắp vết thương và trị đau răng.

Ở Thái Lan, người ta dùng lá trị rối loạn kinh nguyệt. Liều dùng 5-10g, dạng thuốc sắc hoặc bột, làm viên ngậm uống. Dùng ngoài, giã thân rễ tươi với ít muối, vắt lấy nước ngậm nuốt dần, bã đắp tại chỗ đau.

Ðể chữa ho, viêm họng, có thể phối hợp với rễ Mạch môn, Húng chanh, hoa Ðu đủ đực, đem giã nhỏ, hấp cơm, hoặc với rễ Cam thảo đất, rễ Đậu săng, giã ngậm.

Ghi chú: Phụ nữ có thai không dùng.

3. Một số cách chữa bệnh từ cây rẻ quạt: theo Lương y Ngô Viết Tài

Chữa đau họng: Lấy lá cây rẻ quạt, rửa sạch, thêm một ít muối, rồi nhai nuốt nước.

Chữa ho hen, tiêu độc sát trùng: Lấy cả cây rẻ quạt, rửa sạch, băm nhỏ, phơi khô; sắc uống hàng ngày.

Chữa tắc tia sữa và rắn cắn: Lấy lá rửa sạch, giã nát, lấy nước uống; bã đắp vào tia sữa tắc hoặc vết rắn cắn.